Niebieska karta

     Niebieska karta jest procedurą stworzoną przede wszystkim w celu udzielania skuteczniejszej pomocy osobom doświadczającym przemocy domowej. Przez wiele lat przemoc domowa była zjawiskiem bagatelizowanym przez służby powołane do pomocy i traktowana jako wewnętrzne sprawy rodziny pozostające poza zakresem działania tych służb. Taka postawa instytucji zniechęcała osoby doświadczające przemocy do poszukiwania pomocy.

     Niebieska Karta ma ułatwić osobom doświadczającym przemocy w rodzinie dostęp do informacji, uzyskanie wsparcia i pomocy oraz dokumentowanie zdarzeń związanych z przestępstwem przemocy. Dokumentowanie sytuacji przemocy jest o tyle istotne, że zwykle nie ma świadków przestępstwa (poza sprawcą i ofiarą), a w związku z tym nie ma dowodów tak bardzo pożądanych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

     Procedura Niebieska Karta nakłada na instytucje obowiązki i zobowiązuje do określonego sposobu postępowania wobec sytuacji przemocy.
     Przede wszystkim obliguje do monitorowania środowisk, w których występuje przemoc oraz podejmowania działań zmierzających do poprawy sytuacji rodzin - w ramach własnych kompetencji. Realizacja procedury wymaga od instytucji pomagających wzajemnej współpracy w celu udzielenia kompleksowej pomocy rodzinie oraz do wykorzystania zasobów środowiska lokalnego.

     Procedura Niebieska Karta jest realizowana przez Policję oraz Ośrodki pomocy Społecznej. Mimo wspólnej nazwy i zbieżnego celu (pomoc osobom i rodzinom z problemem przemocy) - są to dwa różne dokumenty, które wypełnia się niezależnie od siebie.

NIEBIESKA KARTA W POLICJI

     Realizacja procedury przez policję rozpoczyna się od interwencji w sprawie przemocy domowej. Policjanci wezwani na interwencję dotyczącą przemocy domowej mają obowiązek wypełnić formularz Niebieska Karta - który jest skróconą formą notatki policyjnej. W formularzu zawarte są informacje dotyczące danych osób poszkodowanych i sprawcy przemocy, data i czas interwencji. Ponadto w formularzu dokładnie opisane są formy przemocy, zawarta jest także informacja o tym, czy sprawca przemocy znajdował się pod wpływem substancji psychoaktywnych.

     Po dokonaniu interwencji formularz Niebieska Karta trafia do dzielnicowego rejonu, w którym miała miejsce interwencja. Dzielnicowy po otrzymaniu Niebieskiej karty zobowiązany jest do założenia teczki zagadnieniowej zatytułowanej "Przemoc domowa"- w której gromadzona będzie dokumentacja z interwencji oraz z podejmowanych przez dzielnicowego czynności w tej sprawie. Dzielnicowy zobowiązany jest ponadto do niezwłocznego (do 7 dni) kontaktu z rodziną, w której wystąpiła przemoc - w celu bliższego rozpoznania sytuacji i zorientowania się w potrzebach rodziny.
     Obowiązkiem dzielnicowego jest również systematyczne (co najmniej raz w miesiącu) wizytowanie rodziny w celu sprawdzenia stanu bezpieczeństwa domowników i zachowania sprawcy. Wszystkie kontakty z rodziną powinny być dokumentowane w formie notatki urzędowej. Zadaniem dzielnicowego jest także podejmowanie działań prewencyjnych wobec sprawców przemocy. Ponadto dzielnicowy zobowiązany jest do nawiązania współpracy z instytucjami i organizacjami zajmującymi się udzielaniem wsparcia i pomocy osobom doświadczającym przemocy. Dzielnicowy powinien realizować procedurę do momentu rozwiązania problemu, tzn. uznania, na podstawie posiadanej dokumentacji i uzyskanych informacji, że przemoc w rodzinie ustała.

Zadania policji w zakresie realizacji procedury Niebieska Karta zawarte są w Zarządzeniu nr 21 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie przeprowadzania interwencji domowej wobec przemocy w rodzinie pod nazwą Niebieskiej Karty.

      

NIEBIESKA KARTA W POMOCY SPOŁECZNEJ

     Od kilku lat Niebieska Karta funkcjonuje w Ośrodkach Pomocy Społecznej - jako załącznik do rodzinnego wywiadu środowiskowego. Obowiązek wypełniania tego załącznika w przypadku stwierdzenia przemocy domowej jest zapisany w Ustawie o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. - z późniejszymi zmianami.

     Formularz Niebieska Karta - Pomoc Społeczna zawiera informacje podobne do tych, które zawarte są w formularzu wypełnianym przez policję, tzn. dane sprawcy i ofiary przemocy, formy przemocy, określenie jak długo trwa przemoc, kiedy ostatnio doszło do przemocy, czy są świadkowie. Kolejna część formularza zawiera pytania dotyczące korzystania z pomocy instytucjonalnej - policji, prokuratury, sądu, innych instytucji oraz rezultatów uzyskania pomocy. Trzecia strona zawiera ocenę sytuacji sporządzoną przez pracownika socjalnego na podstawie zebranych informacji oraz plan działań na rzecz rodziny.
     Wypełnienie formularza Niebieska Karta - wymaga od pracownika socjalnego podjęcia działań zmierzających do pomocy rodzinie, które powinny być opisane na stronie formularza Niebieska Karta przeznaczonej do monitorowania sytuacji rodzinnej w związku z przemocą domową. Do zadań pracowników socjalnych należy udzielanie wsparcia, poradnictwo, motywowanie rodziny do zmiany sytuacji, podejmowanie interwencji, nawiązywanie współpracy z instytucjami i organizacjami mogącymi współuczestniczyć w procesie pomagania. Pomoc rodzinie w trudnej sytuacji życiowej wymaga od pracowników pomocy społecznej - realizacji pracy socjalnej, czyli wszelkich działań, umożliwiających rodzinie poprawę funkcjonowania. Praca socjalna jest obowiązkiem pracowników socjalnych i jest świadczona osobom i rodzinom bez względu na posiadany dochód. Oznacza to, że każda osoba będąca w trudnej sytuacji życiowej - również osoba z problemem przemocy - może zwrócić się o pomoc do pracownika socjalnego.

     Zarówno dokument policyjny jak i dokument pomocy społecznej wymaga złożenia podpisu osoby poszkodowanej jako poświadczenia udzielonych informacji. Osoba doświadczająca przemocy może także (na obu kartach) udzielić zgody na przekazanie informacji zawartych w Niebieskiej Karcie innym organizacjom i instytucjom działającym na rzecz osób pokrzywdzonych.

     Wprowadzenie Niebieskiej Karty zmieniło sposób postrzegania problemu przemocy przez pracowników policji i pomocy społecznej. Realizacja procedury w praktyce wciąż nie jest idealna, warto jednak docenić to, co już istnieje i korzystać możliwości, które są dostępne.

Warto podkreślić, że każda osoba doświadczająca przemocy ma prawo - po zgłoszeniu tego faktu - wymagać od policji i pomocy społecznej, by wypełniono Niebieską Kartę.

Małgorzata Makarczuk-Kłos, socjolog, pracownik socjalny, wiceprezes Fundacji "NON LICET"
Pomoc Ofiarom przemocy w Rodzinie, specjalista pracy zespołowej d/s przemocy domowej
w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej we Wrocławiu,
społeczny kurator sądowy Sądu Rodzinnego dla Wrocławia - Fabrycznej