|
PORADNIK - 10. Zagadnienia związane z odpowiedzialnością karną
Obowiązek społeczny a obowiązek prawny
Obowiązek powiadomienia właściwych organów o swoich podejrzeniach
lub popełnionym przestępstwie to przede wszystkim obowiązek społeczny, realizowany dobrowolnie, wynikający z wrażliwości i przekonania, że nie wolno być obojętnym na krzywdę drugiego człowieka. Co więcej jest to pożądana postawa społeczna, której kształtowanie popiera ustawodawca i daje temu wyraz w kodeksie postępowania karnego. "Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję" (art. 304 § 1 k.p.k.). Powinność ta spoczywa na każdym z nas (na rodzinie, sąsiadach, osobach zrzeszonych w "klubach Seniora" albo wspólnotach wyznaniowych), a także na pracownikach
placówek służby zdrowia, ośrodków pomocy społecznej, fundacji, stowarzyszeń. W sytuacjach szczególnych, gdy mamy do czynienia z przestępstwami
o dużym ciężarze gatunkowym (np. zabójstwem) obowiązek społeczny staje się zagrożonym sankcją obowiązkiem prawnym.
Obowiązek prawny dotyczy instytucji państwowych i samorządowych,
które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu. Są one zobowiązane niezwłocznie zawiadomić
o tym prokuratora lub Policję.
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Bardzo istotne uregulowanie prawne wprowadzono Ustawą o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie. Jej artykuł 12 mówi, że osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie
o popełnieniu przestępstwa z użyciem przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym Policję lub prokuratora.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.
W polskim prawie karnym zasadą jest ściganie przestępstw z urzędu (z oskarżenia publicznego). Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa jest podstawową i wystarczającą przesłanką do wszczęcia postępowania w sprawach ściganych z urzędu. Zawiadomienie to wystarczy, aby Policja lub prokuratura wszczęła i prowadziła postępowanie w celu wykrycia i ukarania sprawcy.
Do przestępstw ściganych z urzędu należą:
- znęcanie się nad osobą najbliższą (art. 207 k.k.), obejmujące zarówno
- przemoc fizyczną (np. bicie, szarpanie, policzkowanie, karmienie z użyciem
siły) jak i psychiczną (szantażowanie, poniżanie, straszenie).
- przemoc lub groźba bezprawna w celu zmuszenia innej osoby do określonego
działania, zaniechania lub znoszenia (art.191 k.k.), np. utrudnianie
opuszczania domu, zabranianie kontaktów ze znajomymi.
- ciężki uszczerbek na zdrowiu (np. pozbawienia człowieka wzroku, słuchu)
lub inne ciężki kalectwo (art. 156 k.k.)
- inne naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia na okres powyżej 7 dni (art. 157 k.k.).
Warto również wiedzieć, że istnieje kategoria przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego. Wówczas tylko pokrzywdzony może złożyć skargę i dopiero wtedy postępowanie zostanie wszczęte. Taka sytuacja ma miejsce w razie: umyślnego lub nieumyślnego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego nie dłużej niż 7 dni (art. 157 § 2 i 3 k.k.) lub naruszenia nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.).
Jest jeszcze kategoria przestępstw ściganych na wniosek pokrzywdzonego.
Po złożeniu wniosku ściganie toczy się z urzędu np. zgwałcenie (art.197 k.k.).
Pamiętaj o dowodach!
W trakcie prowadzenia dochodzenia organy ścigania mają za zadanie wyjaśnić wszystkie okoliczności, zebrać i zabezpieczyć dowody popełnienia przestępstwa. Dokumentacja, którą prowadzicie często jest bardzo ważnym, bywa, że jedynym dowodem, że osoba była lub jest ofiarą przemocy. Wiemy, że przy licznych obciążeniach biurokracją macie mało czasu na dokładne opisy w kartach pacjentów lub podopiecznych. Często od Was zależy waga przedstawionych przez osobę dowodów w sądzie, a co za tym idzie, dalszy los osoby pokrzywdzonej. Dlatego pamiętajcie o robieniu dokładnych opisów w prowadzonej dokumentacji:
- jeżeli jesteś lekarką/lekarzem pamiętaj o dokładnym wypełnieniu karty;
- jeżeli jesteś pielęgniarką pamiętaj o odnotowaniu swoich spostrzeżeń, informacji uzyskanych od pacjenta, odnotuj, że zgłosiłaś swoje spostrzeżenia
lekarzowi;
- jeżeli jesteś pracownikiem socjalnym, pamiętaj o dokładnym wypełnieniu
kartoteki;
- jeżeli jesteś kuratorem pamiętaj o dokładnym wypełnieniu karty czynności;
- jeżeli jesteś kuratorem społecznym, możesz również zgłosić swoje spostrzeżenia kuratorowi zawodowemu;
- jeżeli jesteś policjantem, pamiętaj o dokładnym sporządzeniu notatki służbowej i wypełnieniu Niebieskiej Karty.
Ważne jest, by zapisać: z jakim problemem dana osoba zwróciła się, datę, kiedy się zwróciła, kiedy miało miejsce zdarzenie, o jakim opowiadała, kto brał w nim udział. Jeżeli osoba ta ma obrażenia fizyczne (np. jest posiniaczona, pobita,
kuleje), ma potargane bądź brudne ubranie - należy to opisać.
Jeżeli masz jakieś wątpliwości to możesz skonsultować się z inną instytucją,
zapytać, co najlepiej zrobić w danej sytuacji. Jednakże Twoje wątpliwości nie zwalniają Cię z odpowiedzialności i konieczności działania.
Najbardziej uznawanym przez sądy dowodem jest obdukcja lekarska. Jest ona niestety odpłatna, stąd wiele osób nie może sobie na nią pozwolić. Takie "sądowo-lekarskie oględziny" można przeprowadzić we Wrocławiu wyłącznie w Zakładzie Medycyny Sądowej, na ul. Mikulicza-Radeckiego 4. Obecnie kosztuje to 100 zł.
Jak i gdzie złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa może złożyć każdy, zarówno
sam pokrzywdzony, jak i ty.
Jak? Jeśli coś cię zaniepokoiło (widziałeś, słyszałeś), dysponujesz konkretnymi
informacjami, wiadomo ci, że komuś dzieje się krzywda, jest ofiarą przemocy, chcesz pomóc, zapobiec tragedii, przyczynić się do wykrycia i ukarania
sprawcy, możesz złożyć ustne lub pisemne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (lub zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa).
Zawiadomienie pisemne może być wysłane pocztą, mailem, faksem lub dostarczone osobiście do jednostki Policji lub do Prokuratury. Wówczas możesz się spodziewać wezwania w celu uzupełnienia zawiadomienia albo wezwania do złożenia zeznań w charakterze świadka. Zawiadomienie powinno
spełniać wymogi pisma procesowego, tzn. zawierać oznaczenie organu, twoje dane osobowe i adres, opis sprawy, datę oraz podpis (art. 119 k.p.k.). Należy zadbać o potwierdzenie złożenia zawiadomienia np. wysyłając je listem poleconym lub prosząc o stosowną pieczęć na jego kopii.
Zawiadomienie ustne zostanie przyjęte i spisane przez funkcjonariusza Policji w formie protokołu. Jeśli zdecydujesz się na taką formę, raczej na pewno zostaniesz przesłuchany w charakterze świadka. Może to zająć trochę czasu, bo, mimo że przesłuchanie ma formę rozmowy to jego przebieg musi zostać udokumentowany, a więc wymaga spisania. Następnie zostaniesz poproszony
o zapoznanie się z treścią protokołu i jego podpisanie. Pamiętaj, że masz wpływ na treść protokołu.
Gdzie? Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ma obowiązek przyjąć każdy funkcjonariusz Policji na każdym posterunku, komisariacie, komendzie. Zgodnie z przepisami sprawa będzie prowadzona przez tę jednostkę,
na której terenie doszło do popełnienia przestępstwa. Najlepiej, jeśli możesz od razu ustalić właściwą miejscowo jednostkę i zgłosić się właśnie do niej. Pamiętaj! Nie pozwól się odesłać! Zawiadomienie możesz złożyć również w najbliższej lub po prostu znanej ci jednostce. Funkcjonariusz nie może odmówić przyjęcia zawiadomienia tłumacząc, że to nie ich rewir, teren działania. Musi przyjąć zawiadomienie, ustalić jednostkę właściwą do prowadzenia
sprawy i tam przekazać twoje zawiadomienie. Tam też zostaną podjęte kolejne czynności.
Jeżeli chcesz zachować anonimowość (nie chcesz podać swoich danych osobowych, podpisać się pod zawiadomieniem) możesz skorzystać z infolinii, anonimowo dokonać zawiadomienia w formie ustnej lub pisemnej. Najważniejsze by zawiadomienie dotarło do właściwych organów i zawierało konkretne informacje. Kiedy, gdzie, co się stało, kto brał w tym udział. Zarówno
anonimowy telefon oraz anonim przesłany organom ścigania zainicjuje czynności Policji. Nawet do tego typu informacji podchodzi się poważnie, bo z doświadczenia wiadomo, że między bezpodstawnymi zawiadomieniami będącymi
próbą dokuczenia komuś, zaszkodzenia, zemsty znajdują się poważne zarzuty wymagające ścigania.
Utajnienie adresu zamieszkania. Decydując się na złożenie zawiadomienia
o przestępstwie oraz składając zeznania w charakterze świadka z pewnością zostaniesz poproszony o podanie swojego adresu zamieszkania, a informacja ta znajdzie się w aktach sprawy. W takiej sytuacji możesz skorzystać z rozwiązania przewidzianego w art. 191 § 3 k.p.k. i zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Jest to możliwe, gdy zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej. Wówczas pisma procesowe doręcza się do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres.
Co dalej? Jeżeli złożyłeś zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, ale nie jesteś osobą pokrzywdzoną twoje prawa są ograniczone, ponieważ nie jesteś stroną w sprawie. Możesz jedynie oczekiwać pisemnej decyzji o: wszczęciu postępowania przygotowawczego, odmowie jego wszczęcia oraz umorzeniu postępowania. Taka informacja powinna trafić do ciebie w ciągu
6 tygodni od dnia złożenia zawiadomienia. Jeśli tak się nie stanie możesz złożyć zażalenie do prokuratora.
Procedura Niebieskiej Karty
Jest to procedura interwencji w sprawach przemocy domowej. Ułatwia rozpoznawanie i dokumentowanie takich przypadków i organizowanie pomocy
w środowiskach lokalnych. Niebieska Karta składa się z dwóch części:
Część "A" Niebieskiej Karty wypełniana jest:
- obligatoryjnie: podczas interwencji domowej w sprawie przemocy w rodzinie
- fakultatywnie: podczas wykonywania wszystkich innych czynności służbowych, jeśli jednocześnie zostaną spełnione dwa warunki: policjant uzyska informację o przemocy w rodzinie lub będzie miał podejrzenie jej występowania oraz konieczne będzie udzielenie pomocy ofiarom przemocy.
Stanowi ona zapis faktu interwencji związanej z przemocą i może stanowić dowód w postępowaniu procesowym w sytuacji gdy ofiara postanowi złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Na zakończenie interwencji policjant informuje o możliwości przekazania (za wiedzą i zgodą ofiary), jej danych osobowych oraz informacji o sytuacji rodzinnej instytucjom rządowym i organizacjom pozarządowym zajmującym się pomocą. Jest to pierwszy krok aby ofiara przemocy uzyskała wszechstronną i profesjonalną pomoc medyczną,
terapeutyczną, psychologiczną, finansową. Jeżeli ofiara przemocy wyraża zgodę na przekazanie jej danych potwierdza to pisemnie. Po interwencji kartę należy przekazać oficerowi dyżurnemu jednostki.
Karta "A" trafia następnie do właściwego dzielnicowego, który ma obowiązek:
- niezwłocznego nawiązania / nie później jednak niż w ciągu 7 dni od założenia
Niebieskiej karty / kontaktu z rodziną w której nastąpiła przemoc w celu bliższego poznania sytuacji i zorientowania się czy i ewentualnie jakiego rodzaju pomoc jest potrzebna,
- przekazania informacji o sytuacji do instytucji i podmiotów powołanych i zobowiązanych do udzielenia pomocy i wsparcia w celu zainteresowania
się sytuacją rodziny,
- składania systematycznych wizyt - przynajmniej raz w miesiącu - sprawdzających
stan bezpieczeństwa domowników i zachowanie sprawcy przemocy w rodzinie,
- zainteresowania się sytuacją dzieci i podjęcia współpracy w tym zakresie w pedagogami szkolnymi, psychologami, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi,
- prowadzenia postępowań sprawdzających i przygotowawczych.
Drugi element "Niebieskiej karty", tzw. Część "B" zawiera informacje dla ofiar przemocy, czyli katalog przestępstw popełnianych najczęściej wobec osób najbliższych, prawa jakie ma ofiara i aktualne telefony instytucji i organizacji
do których można się zgłaszać po pomoc. Karta B informuje, że każda osoba wzywająca policję ma prawo do:
- zapewnienia jej doraźnego bezpieczeństwa
- policjant może zatrzymać osobę stwarzającą zagrożenie,
- uzyskania informacji, kto przyjechał na wezwanie - dlatego można i należy zapytać o numer identyfikacyjny policjantów,
- wykorzystania dokumentacji z interwencji jako dowodów w sprawie karnej przeciw sprawcy przemocy,
- zgłoszenia interweniujących policjantów na świadków.
|
